Stary cmentarz żydowski w Cieszynie

Urszula Rogólska

publikacja 31.10.2014 12:51

To najstarsza nekropolia w tym regionie. Grunt pod stary cmentarz żydowski przy ul. Hażlaskiej, został zakupiony w 1647 r

Przy ul. Hażlaskiej w Cieszynie można znaleźć jedne z najstarszych macew - płyt nagrobnych w regionie Przy ul. Hażlaskiej w Cieszynie można znaleźć jedne z najstarszych macew - płyt nagrobnych w regionie
Urszula Rogólska /Foto Gość

Początki starego cmentarza żydowskiego przy ulicy Hażlaskiej w Cieszynie datuje się na XVII wiek, choć tradycja głosi, że został on założony już w średniowieczu.

Władysław Sosna w przewodniku po Cieszynie pisze: "Nie mamy żadnej innej nekropolii cieszyńskiej, gdzie zachowały się nagrobki sprzed 600 lat!".. Powołuje się na badania A. Eisensteina, który w 1934 r. podał w "Zaraniu Śląskim" ,iż znalazł na cmentarzu czternastowieczne macewy. Najstarsza z nich miała pochodzić z 1362 r. i upamiętniać Ester, córkę Samuela. Sporny jest jednak odczyt zapisanych na macewach dat.

Pewne są wiadomości, że grunt pod cmentarz w 1647 r. zakupił Jakub Singer - prawdopodobnie pierwszy Żyd, który mieszkał w Cieszynie na stałe. Uzyskał on od księżnej Elżbiety Lukrecji, ostatniej z Piastów Cieszyńskich, prawo założenia cmentarza. Kupił od mieszczanina Jana Krausa grunt na wzgórzu zwanym Winogradem (nazwa ta pochodzi podobno od XV-wiecznych bernardyńskich winnic).

Przez 150 lat cmentarz był  prywatną nekropolią rodziny Singerów. W miarę wzrostu liczby Żydów na Śląsku, grzebano tu również osoby spoza rodziny Singerów, ale właściciele pobierali za to opłaty. Stan taki trwał do 1785 r., kiedy to Singerowie sprzedali kirkut ogółowi tzw. tolerowanych Żydów Śląska Cieszyńskiego.

Do połowy XIX wieku był to jedyny cmentarz żydowski na Śląsku Cieszyńskim. Przy cmentarzu działał szpital-przytułek dla okolicznych Żydów. Od 1866 r. cmentarz był kirkutem żydowskiej gminy wyznaniowej w Cieszynie. Wybudowano wówczas okazały dom przedpogrzebowy.

Ostatni pochówek odbył się tu w 1928 r.

Od 1986 r. cmentarz jest wpisany do rejestru zabytków - należy do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej.

W czasie okupacji - w ostatnich dniach wojny,  24 kwietnia 1945 r. - Niemcy dokonali tu egzekucji 81 zakładników,  tym 18 czeskich i słowackich skautów. Ich ciała ekshumowano po wojnie  i przeniesiono do zbiorowej mogiły na cmentarzu komunalnym w Cieszynie.

Na terenie cmentarza zachowało się ponad 1500 nagrobków.