W bardzo ciekawy sposób obaj papieże snuli refleksję dotyczącą tablic upamiętniających ofiary obozu różnych narodowości. Jan Paweł II wspomniał tablicę w języku rosyjskim, wstrzymując się od komentarza. Benedykt XVI ów komentarz dopowiedział: "Upamiętnia ona tych, którzy wyzwalając spod jednej dyktatury, musieli służyć innej". Jan Paweł II w 1979 r., kiedy w Polsce panował ustrój owej drugiej dyktatury, nie mógł wypowiedzieć tych słów na głos.

Owoce pokoju

Benedykt XVI wspomniał o jeszcze dwóch innych tablicach. Wspominając tę w języku niemieckim podkreślił, że upamiętnia ona ludzi, którzy w czasie wojny postrzegani byli w swojej ojczyźnie jako wyrzutki społeczeństwa, a w rzeczywistości stali się świadkami prawdy i dobra. Papież wspomniał także tablicę ku czci pomordowanych Romów, traktowanych w dobie wojny jako "bezwartościowa część społeczeństwa". Obaj papieże wspomnieli przykład tych, dla których Auschwitz-Birkenau stało się miejscem narodzin dla nieba - św. Maksymiliana (Jan Paweł II) oraz św. Teresę Benedyktę od Krzyża Edytę Stein (Benedykt XVI).

Obaj papieże, przy okazji przemówień w Birkenau, powołali się nie tylko na wartości religijne, ale również uniwersalne. Jan Paweł II wspomniał tutaj Pawła Włodkowica, który przed wiekami pisał, że tam, gdzie mocniej rozlała się siła niż miłość, ludzie szukają własnego interesu, łamiąc prawo Boże. Benedykt XVI przytoczył podobną myśl, choć inaczej brzmiącą i pochodzącą z Sofoklesowej "Antygony": "Nie jestem tu, aby razem nienawidzić, lecz by razem miłować".

Jan Paweł II mówił w Birkenau o potrzebie troski o pokój i pojednanie. 27 lat po tym wezwaniu jego następca mógł już w tym samym miejscu wymienić inicjatywy, które służą wypełnieniu tego wezwania: Centrum Dialogu i Modlitwy, Centrum św. Maksymiliana, Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży i Oświęcimską Akademię Praw Człowieka.

Podczas wizyty w 2006 roku Benedykt XVI stwierdził, że Auschwitz-Birkenau jest miejscem, w którym niewłaściwe jest pytanie: "Gdzie był wówczas Bóg?". Były obóz zagłady jest miejscem modlitwy i opamiętania człowieka. Pozostaje nadzieja, że tegoroczna wizyta papieska wpisze się w ten sam nurt postrzegania byłego obozu.